یادداشت مدیر عامل شرکت پرسور به مناسبت پنجم اسفند روز ملی مهندس:
گره‌ای که به دست مهندسان باز نمی‌شود
مهندس معین سلیمانی، مدیر عامل شرکت پرسور (زیرمجموعه معدنی شرکت پرسال) و مدیر سایت‌های معدنی شرکت پرسال در یادداشتی به مناسبت پنجم اسفند، روز ملی مهندس، به خلأهای تربیت نیروی انسانی در کشور پرداخته است. سلیمانی در این یادداشت نوشته است: «دانشگاه‌های مختلف دولتی و آزاد سالانه تعداد قابل‌توجهی دانشجو را در رشته‌های فنی و مهندسی جذب و فارغ‌التحصیل می‌کنند، بدون آنکه برنامه‌ریزی و اعلام کنند که این افراد تا چه اندازه می‌توانند گره از مشکلات کشور باز کنند.»
متن کامل این یادداشت را در ادامه مطالعه کنید:
عبارت مهندس برگرفته از کلمه هندسه است، و مهندس کسی است که تلاش می‌کند یک ساختار عملیاتی و عملی را از یک مفهوم ایجاد کند. بر این اساس مهندسی یعنی کاربرد خلاقانه اصول علمی جهت طراحی یا توسعه ساختارها، تولید بهینه و قابلیت برنامه‌ریزی و مدیریت یک فعالیت تولیدی.
وجود مهندسان باسواد و متخصص در هر جامعه‌ای باعث رشد و ترقی آن جامعه می‌شود. نگاهی به آمار سازمان نظام پزشکی و سازمان آمار lblebaino که درآمد پزشکان و مهندسان در کشورهای مختلف دنیا را بررسی کرده، نشان می‌دهد که کشورهایی که بیشترین درآمد پزشک را دارند هیچ یک توسعه‌یافته نیستند و بالعکس درآمد بالای مهندسان در کشورهای توسعه یافته رقم خورده است، امری که منجر به مهاجرت عده زیادی از مهندسان توانمند کشور شده است.
این آمار می‌تواند به تنهایی نشان‌دهنده میزان توجه کشورهای توسعه‌یافته به مهندسان به معنای کلیدی‌ترین مأموران طراحی و توسعه ساختارها و به طور کلی تسریع روند توسعه باشد. کشورهای پیشرفته با این دید که مهندسان سازندگان سرزمین و پیشگامان توسعه هستند، برای مهندسی و جایگاه مهندس ارزش ویژه‌ای قائلند؛ به‌طوری‌که پردرآمدترین موقعیت‌های شغلی را برای آنها کنار گذاشته‌اند و از این طریق انتظارات طیف وسیعی از نیروهای کارآمد، پرتوان و تحصیلکرده را پاسخ می‌دهند.
بی‌تردید این تفاوت فاحش ریشه در نگاه جامع این کشورها به مدیریت نیروی انسانی به بهترین وجه ممکن دارد. تربیت استعدادها از سنین کودکی، گزینش درست دانشجویان در رشته‌های مهندسی، هدایت دانشجویان در مسیر علم‌اندوزی و تخصص‌گرایی و صدالبته ترسیم شمایی امیدبخش از آینده شغلی، اقدامات مهمی هستند که می‌توانند پیش‌زمینه ارزش‌آفرینی فارغ‌التحصیلان برای اقتصاد و صنعت یک کشور و کسب ارزش متقابل از سوی بازار کار و بنگاه‌های اقتصادی باشند.
با وجود تفاوتی که میان سطح درآمد مهندسان ایرانی و بسیاری از مهندسان خارجی وجود دارد، بررسی وضعیت آماری فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم و مهندسی در کشورهای مختلف دنیا نشان‌دهنده این است که ایران در این زمینه جزء چند کشور اول دنیا می‌باشد و تعداد فارغ التحصیلان این رشته در ایران، چند برابر بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا است.
در حال حاضر دانشگاه‌های مختلف دولتی و آزاد سالانه تعداد قابل‌توجهی دانشجو را در رشته‌های فنی و مهندسی جذب و فارغ‌التحصیل می‌کنند، بدون آنکه برنامه‌ریزی و اعلام کنند که این افراد تا چه اندازه می‌توانند گره از مشکلات کشور باز کنند؟
همانطور که مهندسان متخصص و کارآمد باعث رشد و توسعه کشور می‌شوند، مهندسانی که فقط مدرک مهندسی دارند و علم‌وتخصص لازم را کسب نکرده‌اند معضلی بزرگ برای جامعه محسوب می‌شوند، چرا که عدم تخصص و دانش آنها منتج به تصمیماتی می‌گردد که از هر حیث برای جامعه خطرناک است و می‌تواند باعث از بین رفتن سرمایه‌های مادی و معنوی کشور گردد .
به عنوان یکی از فعالان عرصه معدن و باتوجه به آشنایی نزدیک با مجموعه معادن ایران در طول یک دهه گذشته، با موارد متعددی مواجه شدم که مهندسی، بدون سواد مهندسی در جایگاهی قرار گرفته و با اتخاذ تصمیمات غیرمهندسی خسارات سنگین و بعضا جبران ناپذیری را به جامعه وارد کرده است.
معادن ایران به عنوان سرمایه‌های خدادادی حدود 7 درصد از ذخایر معدنی جهان را به خود اختصاص داده‌اند، این در حالی است که جمعیت ایران کمتر از 1 درصد جمعیت جهان است.
اما چنین حجم قابل‌توجهی از ذخایر و سرمایه‌های معدنی، آنگونه که باید، منجر به رشد اقتصاد و اشتغالزایی در کشور نشده است که از میان دلایل متعدد، میتوان به اشتباهات مهندسی، عدم تخصص برخی از مهندسان و یا عدم استفاده کارفرمایان و معدنداران از مهندسین توانمند نام برد .
اشتباهات مهندسی در حوزه معدنکاری باعث وارد شدن خسارات و هزینه‌های سنگینی به معدن‌دار می‌شود و معدنی که می‌توانست با تصمیمات درست مهندسی باعث درآمدزایی برای کشور و اشتغالزایی برای مردم آن منطقه گردد، بر اثر این تصمیمات اشتباه به تعطیلی کشیده شود. اشتباهاتی نظیر عدم تخمین دقیق ذخیره، عیار، محل و شرایط شکل گیری ماده معدنی در داخل زمین به‌دلیل اشتباهات مهندسین اکتشاف، عدم استفاده از روش مناسب استخراج و بهره‌گیری بهینه از ماشین‌آلات معدنی توسط مهندسین استخراج ، عدم بکاربردن روش صحیح و مناسب فراوری ماده معدنی با توجه به نوع سنگ برای مهندسین فراوری مواردی از این دست هستند.
حضور مهندسان متخصص و توانمند در حوزه معدن که با علم مهندسی آشنا باشند و اصول علمی و دقیق اکتشاف، استخراج و فراوری مواد معدنی را بدانند بار سنگینی را از دوش اقتصاد کشور برمی‌دارد، باعث اشتغالزایی در سطحی گسترده می‌گردد و از فشار مهاجرت افراد به شهرهای بزرگ می‌کاهد. (باتوجه به پراکندگی معادن در نقاط مختلف کشور، به‌ویژه مناطق کمتر توسعه یافته، اشتغالزایی در حوزه معادن از مهاجرت افراد به شهرهای بزرگ جلوگیری خواهد کرد)
خوب است به این نکته توجه داشته باشیم که رواج مدرک‌گرایی و وجود دانشگاه‌های مختلف دولتی، آزاد، پیام نور و غیر انتفاعی که هر سال ظرفیت پذیرش دانشجویان مهندسی در آنها افزایش پیدا می‌کند، برای کشور هزینه‌های زیادی را به همراه داشته و خواهد داشت؛ به خصوص که در بسیاری از این دانشگاه‌ها افراد بدون اینکه تخصص‌های مورد نیاز در رشته انتخابی خود را کسب کنند، مدرک مهندسی دریافت می‌کنند و به صف کارگزاران توسعه می‌پیوندند.
به امید روزی که اصلاحات لازم در نظام آموزشی ما در زمینه جذب و تربیت مهندس به نحوی صورت گیرد که افراد پیش از ورود به رشته‌های مختلف مهندسی، شناخت کاملی نسبت به رشته موردنظر خود و فعالیت‌هایی که در آینده باید انجام دهند به دست آورند؛ به طوری که دانشگاه‌ها بتوانند به‌صورت گزینشی و پس از اطمینان از علاقه و توانمندی افراد، در رشته‌های مورد نظر به جذب دانشجو بپردازند و همچنین با ارائه آموزش‌های عملی موردنیاز، دانشجویان علاقه‌مند را برای ورود به بازار کار پرورش دهند. بی‌تردید مجموعه این اقدامات منجر به بازبینی در جایگاه مهندسان در کشور خواهد شد و باعث می‌شود که بسیاری از فارغ‌التحصیلان رشته‌های مهندسی که می‌توانند گرهی از مشکلات کشور بازکنند، به جای مهاجرت خدمت به سرزمینشان را انتخاب کنند.